Bunt nastolatka czy depresja? Jak rozpoznać różnicę i kiedy szukać pomocy?

Wprowadzenie

Okres dorastania to czas intensywnych zmian. Bunt wobec rodziców i zasad to naturalny element rozwoju nastolatka, ale czasem pod jego pozorem może kryć się coś poważniejszego – depresja. Niektórzy rodzice zastanawiają się, czy trudne zachowania dziecka to tylko etap, czy sygnał, że potrzebne jest pilne wsparcie. 

Bunt nastolatka – czym się charakteryzuje

Bunt to przede wszystkim poszukiwanie niezależności i własnej tożsamości. Często objawia się sprzeciwem wobec rodziców i zasad, emocjonalnymi reakcjami czy kłótniami. Mimo trudnych emocji nastolatek zazwyczaj utrzymuje kontakty z rówieśnikami, angażuje się w swoje pasje i zachowuje energię do działania. Choć bunt może być uciążliwy dla rodzica,  jest naturalnym etapem nauki samodzielności i wyrażania własnych potrzeb.

Depresja u nastolatka – sygnał alarmowy

Depresja to stan wymagający pomocy, nie etap rozwoju. Objawy mogą obejmować:

• izolację, unikanie rówieśników i aktywności, które wcześniej sprawiały przyjemność,
• utratę zainteresowań, poczucie pustki i beznadziei,
• myśli rezygnacyjne lub samookaleczenia, zmiany w zakresie snu i apetytu,
• spadek funkcjonowania w szkole, 
• zaniedbywanie pasji i higieny,
• objawy somatyczne, takie jak przewlekłe zmęczenie, bóle brzucha lub głowy, problemy ze snem, 
• nasilony lęk, ataki paniki, unikanie szkoły,
• sięganie po strategie radzenia sobie, które mogą być ryzykowne – nadużywanie substancji, kompulsywne granie czy nieustanne scrollowanie.

Czerwone flagi – kiedy potrzebna jest pilna pomoc?

Sygnały wymagające natychmiastowej interwencji to:

• myśli samobójcze lub samookaleczenia,
• gwałtowny spadek funkcjonowania, ciężka bezsenność, brak apetytu, utrata masy ciała,
• nadużywanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne zachowania.

W takich sytuacjach nie należy zwlekać – potrzebna jest pilna konsultacja ze specjalistą.

Jak rozmawiać z nastolatkiem – 3 kroki dla rodzica

1. Nazwij obserwacje bez oceniania – zamiast oskarżać, opisz, co zauważasz: „Widzę, że coraz częściej unikasz szkoły i wydajesz się zmęczony/a”.
2. Zapytaj o cierpienie i emocje – otwórz przestrzeń do wyrażenia trudnych uczuć: „Co jest dla Ciebie teraz najtrudniejsze?”. Słuchaj uważnie, bez przerywania i oceniania.
3. Zapewnij wsparcie i proponuj współdziałanie – podkreśl, że nastolatek nie musi mierzyć się z trudnościami sam: „Nie musisz być z tym sam/a. Możemy poszukać pomocy. Umówmy się razem do specjalisty.” 

Jak szukać wsparcia

Jeśli objawy depresyjne utrzymują się ponad dwa tygodnie i utrudniają codzienne funkcjonowanie, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. W naszym Centrum diagnozą i różnicowaniem zajmuje się psychiatra Jagoda Hanaya, która pomaga odróżnić bunt rozwojowy od depresji, ocenić stan emocjonalny nastolatka i poziom jego funkcjonowania.

Na podstawie diagnozy rodzice i nastolatkowie otrzymują konkretne zalecenia i są kierowani do odpowiednich form terapii. Paulina Malarz-Czochara, Natalia Kryczka i Aleksandra Sanigórska wspierają praktyczne wdrażanie strategii radzenia sobie, poprawę funkcjonowania w szkole i relacjach rodzinnych oraz rozwijają umiejętności emocjonalne i społeczne młodych ludzi.